Abdomen (karın) ultrasonografisi nedir?

Abdomen terimi karın içi bölgeyi ifade etmektedir. Abdomen ultrasonografisi karın içindeki organların değerlendirilmesi amacıyla yapılır. Karnın üst tarafındaki organlara yönelikse “üst abdomen ultrasonografisi”, alt tarafındaki organlara yönelikse “alt abdomen ultrasonografisi” olarak isimlendirilir. Eğer karındaki tüm organlar değerlendirilecekse “tüm abdomen ultrasonografisi veya tüm batın ultrasonografisi” olarak adlandırılır.

Abdomen ultrasonografisi neden yapılır?

Abdomen ultrasonografisi en sık karın ağrısı, bulantı-kusma, yan ağrısı, idrardan kan gelmesi, hazımsızlık-şişkinlik, karında ele gelen kitle varlığı, kanser taraması, genetik geçişli hastalıkların tanısı, sistemik hastalıkların iç organlara etkisini değerlendirmek ve kanserli hastalarda tedavi takibi için yapılır. Ayrıca düşme-trafik kazası gibi travma durumlarında karın içi organlarda hasar olup olmadığının anlaşılması amacıyla da yapılmaktadır. Abdomen ultrasonografisi karın organlarının genel durumunu değerlendirmek amacıyla check up için de yapılabilir.

Abdomen ultrasonografisi ile hangi organlar incelenir?

Üst abdomen ultrasonografisi ile; karaciğer, safra kesesi, dalak, pankreas, böbrekler, böbrek üst bezleri ve ana damarlar değerlendirilir. Alt abdomen ultrasonografisi ile, mesane, kadınlarda rahim ve yumurtalıklar, erkeklerde prostat ve seminal veziküller ve idrar kanalı (üreter) alt ucu incelenir.

Abdomen ultrasonografisi ile karın içi organlarda nelere bakılır?

Karaciğer;

Karaciğer boyutları, karaciğer dokusunun yapısı, içinde iyi veya kötü huylu tümör ve/veya kistik yapıların bulunup bulunmadığı araştırılır. Bu şekilde, karaciğerde büyüme olup olmadığı, içerisinde herhangi bir kitle varsa tam olarak karaciğerin hangi bölgesinde yerleşim gösterdiği, çevre yapıları etkileyip etkilemediği, safra yollarına bası yapıp yapmadığı değerlendirilir. Karaciğer yağlanması bulunup bulunmadığına ve derecesine bakılır. Karaciğer doku yapısının bozulduğu siroz gibi hastalıklara ait ipuçları aranır. Bu nedenle özellikle Hepatit B hastalığı geçirmiş veya taşıyıcı olanlarda ve fazla alkol tüketenlerde belirli aralıklarla karaciğer ultrasonografisi yapılması önerilmektedir.

Safra kesesi;

Safra kesesi ultrasonografi ile çok iyi değerlendirilebilen bir organdır. Safra kesesinde taş veya safra çamuru olup olmadığı araştırılır. Kesenin büyüklüğü, duvar kalınlığı ve kese etrafında sıvı olup olmadığı değerlendirilir. Safra kesesi iltihabı, duvarda kitle gibi durumlara ait ipucu aranır.

Pankreas;

Pankreas ultrasonografide tümüyle gözükmez, çünkü bir kısmı midenin arkasında yer almaktadır. Pankreasın özellikle baş ve gövde kesimi incelenir. Pankreas iltihabına işaret eden bulgular, pankreas kitlesi araştırılır.

Dalak;

Dalağın büyüklüğüne bakılır. Eğer büyük ise ne kadar büyük olduğu ve büyümeye neden olabilecek hastalıklarla ilgili bulgular araştırılır. Ayrıca, dalakta da kistler, iyi ya da kötü huylu tümörler saptanabilir.

Böbrekler;

Böbrek boyutları, parankim kalınlığı ve yapısı değerlendirilir. Böbreklerde taş olup olmadığı, taş varsa idrarın geçiş yollarında genişlemeye yol açıp açmadığı araştırılır. Ayrıca, iyi ya da kötü tümör, kist gibi oluşumlar varsa özellikleri değerlendirilir.

Böbrek üstü bezleri;

Normal boyutlarda iken ayırtedilemeyen bu yapılar, büyüdüklerinde veya kitle varlığında ultrasonografi ile değerlendirilebilir.

Mesane (idrar kesesi);

Mesane içinde veya idrar kanalı alt ucunda taş olup olmadığına bakılır.  Mesane duvar kalınlığı değerlendirilir. Mesane duvarından köken alan tümör vb. kitle varlığı araştırılır.

Erkeklerde prostat;

Mesane dolu iken incelenmelidir. Prostat bezinin boyutları ve içinde kitle olup olmadığı incelenir yine mesane dolu iken değerlendirilir. Daha ayrıntılı inceleme gerekirse transrektal yolla (makattan)  inceleme yapılabilir.

Kadınlarda rahim ve yumurtalıklar;

Mesane dolu iken incelenmelidir. Rahimde yer alan kitleler, yumurtalıkların boyutları ve kist vb bulgular değerlendirilir. Daha ayrıntılı inceleme gerekirse transvajinal yolla inceleme yapılabilir.

Mide ve barsaklar;

İçleri gaz ile dolu olduğundan ultrason ile inceleme için çok uygun değildir. Bununla birlikte, midenin görülebilen duvarı değerlendirilerek kalınlaşma-kitle  görünümü varsa belirtilir. Ayrıca barsak hareketleri, karın içinde sıvı olup olmadığı  değerlendirilir.

Abdomen ultrasonografisi için ne tür bir hazırlık  gerekmektedir?

Tetkik öncesinde 8 saatlik açlık tercih edilir. Bu sayede sindirim sisteminde daha az gaz olması ve  safra kesesinin açlık halinde tümüyle safrayla dolu olması sağlanarak daha iyi görüntü elde edilmesi sağlanıır.

İnceleme sırasında hastanın idrara sıkışık gelmesi tercih edilir. Bu sayede idrar kesesi (mesane) ve çevresindeki üreme organları daha iyi değerlendirilebilir.

İşlem sırasında incelenen bölgeye göre hastaya sırtüstü, yan veya yüzüstü gibi pozisyonlar verilir.